Cam Xã Đoài có hương vị thơm ngọt hiếm nơi nào có được. Nó được ví là loại cam dành cho “nhà giàu” bởi sự đắt đỏ, hiếm hàng, là giống cây rất khó trồng. Hiện tại chỉ còn một số hộ dân tại Xã Nghi Diên, Huyện Nghi Lộc còn lưu giữ được giống cam quý này.
Cam Xã Đoài được 1 vị cha xứ người Pháp trồng tại giáo xứ Xã Đoài cách đây khoảng 150 năm, do hợp thổ nhưỡng, giống cam nhanh chóng nức tiếng tại các cuộc đấu xảo lúc bấy giờ và thường được cung tiến vua.
Vị ngọt, mùi thơm của cam Xã Đoài khiến mọi người nhớ mãi không quên sau một lần thưởng thức. Vỏ cam có màu vàng sậm, trông rất tươi tắn, có quả hơi phơn phớt đỏ. Khi cắt ra, cam có màu vàng óng, nước chảy ra như mật ong.
Cam Xã Đoài Nghi Diên thu hoạch vào đầu tháng 12 âm lịch hàng năm. Những người sành ăn thường bắt đầu về Nghi Diên để đặt cam trước thời điểm thu hoạch nhiều tháng. Có thời điểm cận tết nhiều khách hàng sẵn sàng trả 100.000 đồng một quả nhưng vẫn không có.
Chính vì sự đắt đỏ của loại cam này nên quả thường chỉ để bán. Người dân ít dám ăn, một số để lại vài quả bày lên bàn thờ vào ngày Tết.
Chủ tịch UBND xã Nghi Diên – Ông Nguyễn Đức Sơn cho biết, từ những năm 1960-1970, toàn xã hầu như nhà nào cũng trồng cam. Tuy nhiên, đến nay, diện tích cam ghép và cam thuần chủng chỉ còn trên 30 ha. Trong đó, cam thuần chủng chỉ còn lại ở vườn của ông Nguyễn Duy Hảo và vài góc lẻ tẻ ở các xóm khác. Việc vườn cam bị thu hẹp còn do điều kiện sống trong xã. Nhiều hộ dân trước đây có diện tích trồng cam lớn, nhưng khi con cái lớn lên, họ phải bỏ cam chia đất làm nhà ở.
Để gìn giữ và phát triển giống đặc sản quý, Quy hoạch phát triển nông nghiệp Huyện Nghi Lộc đã đặt ra chỉ tiêu đến năm 2025, đạt 180 ha cam Xã Đoài ngay tại xã Nghi Diên, thủ phủ của giống cam quý này. Huyện sẽ ưu tiên những vùng đất có điều kiện thuận lợi về thổ nhưỡng, nguồn nước, cơ sở hạ tầng, khả năng thu hút đầu tư.
Sẽ áp dụng cho cam Xã Đoài công nghệ sử dụng chất trích thảo mộc để phòng trừ nấm bệnh hại, sử dụng bao PE, bao màng Chitosan để đảm bảo chất lượng, bảo quản nông sản sau khi thu hoạch ở nhiệt độ lạnh…
